Aanpak
JOIN us richt zich op eerste- en tweedejaars leerlingen van het regulier voortgezet onderwijs. Het programma bestaat uit tien lessen, die verdeeld zijn over het hele schooljaar. De lessen duren 45 min en kunnen tijdens het mentoruur worden uitvoeren.
Voordat de lessen starten worden ouders doormiddel van een informatiebrief op de hoogte gebracht. Naast de uitleg van het JOIN us-programma staan in de brief signalen beschreven die kunnen duiden dat hun kind gepest wordt en wat zij kunnen doen als zij dit signaleren.
Door de JOIN us-lessen worden op een positieve en speelse manier de waarden en normen binnen de klas bepaald. Leerlingen voeren opdrachten uit waarin zij samenwerken, elkaar interviewen, hun grenzen aangeven en elkaar complimenten geven. De lessen worden uitgevoerd door de mentoren.
Na de zesde les vindt een tussenevaluatie plaatsvinden waarbij een JOIN us-trainer aanwezig is. Tijdens de evaluatie wordt gekeken of de lessen worden uitgevoerd zoals zij beschreven staan en kunnen mentoren vragen stellen aan de trainers over de uitvoering van de nieuwe reeks lessen.
Het sociale klimaat en de sfeer in de klas wordt gemeten door mentoren en leerlingen in het midden en aan het eind van de lessenreeks. Aan het einde van de lessenreeks vindt een schriftelijke eindevaluatie plaats.
Door in te spelen op de verschillende groepsfases en dit niet op zijn beloop te laten, kan je de veiligheid vergroten. Ongeacht in welke setting, al is het op werk, bij vrienden of op school als het om mensen gaat die samenwerken hebben zij te maken met groepsprocessen. Het werken in groepen kan tot bepaalde spanning leiden. Elke deelnemer is medeverantwoordelijk voor het resultaat van hoe de groep met elkaar omgaat. Elke groep zal zijn eigen reeks normen ontwikkelen waaraan ieder zich dient te houden. Leerlingen zitten samen in een klas en hebben veel interactie. Ze kijken hoe de docent reageert op hun klasgenoten en op situaties, hier trekken zij conclusies uit. Om goed in te kunnen spelen op dit groepsproces is het van belang dat je de verschillende fases en rollen binnen de groep kent. Door een gepaste aanpak lukt het om in te spelen op deze fases. Zo is het mogelijk om het groepsproces te ondersteunen en een veilig klimaat in de klas te creëren. Je zult merken dat wanneer de veiligheid toeneemt, de leerlingen steeds meer van zichzelf durven te laten zien.
Materiaal
Voor de mentoren is een handboek ontwikkeld waarin de lessen met saamhorigheidsspellen zijn uitgewerkt. Tijdens de training ontvangen de mentoren dit handboek met een bijbehorende USB-stick (inclusief de bijlages). Een PowerPointpresentatie ondersteunt de training aan mentoren. Voordat de JOIN us-lessen beginnen, worden de ouders en verzorgers geïnformeerd middels een brief.
De opbouw van de JOIN us-lessen is gebaseerd op de groepsfasen van Weisfelt (2011): Forming, Storming, Norming, Performing, Adjourning.
- Fase 1 – Forming; de beginnende groep
Als de leerlingen voor het eerst bij elkaar komen, spreken we van een beginnende groep. Het is een onzekere periode waarin leerlingen elkaar aftasten. Er is een grote behoefte om erbij te willen horen en er is angst om er niet bij te horen. Leerlingen houden zich bezig met zichzelf, of de klas hen leuk vindt en of ze erbij horen. Leerlingen zoeken houvast en herkenning, ze hebben behoefte aan duidelijkheid. Een eerste beeldvorming is gemaakt.Rol van de docent: Stuurman/regisseur
· Maak contact.
· Neem het voortouw.
· Wees sturend en duidelijk.
· Creëer veiligheid.
· Bij beginnende onrust, meteen reageren.
- Fase 2 – Storming; strijd naar samen
De klas kan ineens rumoerig zijn, er kunnen botsingen en ruzies ontstaan. De eerste fase van naar elkaar kijken en jezelf afvragen of je erbij hoort is voorbij. In deze fase willen leerlingen hun eigen identiteit neerzetten en eigen normen en waarden vasthouden. De onderlinge communicatie neemt een belangrijke rol in. Ze zullen meer gericht op elkaar reageren, meer bemoeien met de gang van zaken in de groep, elkaar ter discussie stellen en de grenzen opzoeken.
Posities en rollen worden steeds belangrijker. Er worden “bondjes” gesloten. In deze fase gaan leerlingen verder opzoek naar gelijkheid. Groepsvorming is heel normaal in deze fase. Dit kan leiden tot buitensluiting. In deze fase kan pestgedrag ontstaan.
De hiërarchie wordt in deze fase bepaald. Angst speelt in deze fase een grote rol.Rol van de docent: Directief én ondersteunend tegelijkertijd
· Help de groep door een crisesmoment heen.
· Biedt ruimte aan de verkenning van elkaar, maar wees alert op vervelend gedrag en anticipeer hierop.
· Laat groepjes-vorming niet op zijn beloop.
· Bekrachtig gewenst gedrag.
· Sta ervoor dat niemand wordt buitengesloten of gepest.
· Houdt oog voor de stillere leerlingen.
· Wees steunen.
- Fase 3 – Norming; streven naar veiligheid
In deze fase zullen leerlingen de normen en waarden van de school én zichzelf vertalen naar het gedrag. Er heerst enige veiligheid en structuur binnen de klas. Als leerlingen in hun klas merken dat ze erbij horen en hun plekje hebben gevonden, ontstaat een gevoel van veiligheid. Leerlingen durven steeds meer van zichzelf te laten zien.
In deze fase komen de ongeschreven regels van de groep tot stand. Kennis daarvan en hoe je hieraan te houden, biedt veiligheid. Elke klas ontwikkelend zijn eigen normen.Tegen het einde van deze fase voelen de leerlingen zich meer verbonden met elkaar en wordt de groep als eigen ervaren. De samenwerking zal steeds vlotter verlopen.Rol van de docent: Corrigerend waar nodig
· Erkenning geven.
· Laat leerlingen meedenken.
· Wees authentiek.
· Wees een voorbeeldfunctie.
· Reflecteer en ga na of jouw/school normen ook daadwerkelijk de norm is geworden.
· Blijf het persoonlijk contact stimuleren.
- Fase 4 – Performing; vertrouwen en rust
Dit is de fase waar je naartoe werkt. In deze fase zijn de relaties en verwachtingen tot elkaar ontdekt en redelijk in balans. Er ontstaat een stabielere situatie, er heerst rust. Er is sprake van een heldere taakverdeling in een open sfeer. De leerlingen vormen nu echt een groep. De geschreven en ongeschreven regels worden nageleefd. Er is een balans gevonden in de onderlinge relaties en de gemaakte sub-groepjes zijn gevormd en geaccepteerd. Ze werken zelfstandig, de samenwerking verloopt soepel en zijn productief.Rol van de docent: Begeleider/Coach
· Blijf alert; ga niet achteroverleunen, blijf beschikbaar voor de leerlingen!
· Blijf observeren, evalueren en reflecteren.
· Biedt individuele begeleiding aan leerlingen waar nodig.
· Grijp in indien nodig.
· Wees extra alert bij veranderingen zoals als een nieuwe leerling of na een vakantie. In deze gevallen kan een groep terugvallen in een eerdere fase.
· Bekrachtig positief gedrag en corrigeer ongewenst gedrag.
· Blijf momenten voor samenwerking creëren.
- Fase 5 – Adjourning; afsluitfasen
De groepsleden laten elkaar steeds meer los, er wordt toegewerkt naar een einde.Rol van de docent: Begeleider/Coach
· Terugblikken en afronden.
De verschillende fases worden nader behandeld tijdens de training aan mentoren.
