Als docent of mentor speel je een essentiële rol in het vormen van een hechte en veilige klas. JOIN us ondersteunt jou en jouw klas om deze groepsfases te doorlopen.  

De JOIN us-lessen zijn gebaseerd op de groepsfasen van Weisfelt (1965); de laatste fase is in 1977 toegevoegd: Forming, Storming, Norming, Performing, Adjourning. Weisfelt (2017) heeft het model van Tuckman verder uitgewerkt door de onbewuste en psychologische processen binnen groepen te onderzoeken. Dit geeft meer inzicht in hoe gevoelens en conflicten de groep beïnvloeden.
.

Fase 1 – Forming; de beginnende groep

Als de leerlingen voor het eerst bij elkaar komen, spreken we van een beginnende groep. Het is een onzekere periode waarin leerlingen elkaar aftasten. Er is een grote behoefte om erbij te willen horen en angst om er niet bij te horen. Leerlingen houden zich bezig met zichzelf, of de klas hen leuk vindt en of ze erbij horen. Ze zoeken houvast en herkenning en hebben behoefte aan duidelijkheid. Een eerste beeldvorming is gemaakt.

Rol van de docent: stuurman/regisseur

• Maak contact.
• Neem het voortouw.
• Wees sturend en duidelijk.
• Creëer veiligheid.
• Reageer meteen bij beginnende onrust.

.

Fase 2 – Storming; strijd naar samen

De klas kan plots rumoerig worden, met botsingen en ruzies als gevolg. De eerste fase van het elkaar observeren en afvragen of je erbij hoort, is voorbij. In deze fase willen leerlingen hun eigen identiteit tot uitdrukking brengen en vasthouden aan hun normen en waarden. Onderlinge communicatie speelt hierbij een cruciale rol. Ze reageren meer op elkaar, bemoeien zich intensiever met wat er in de klas gaande is, dagen elkaar uit en verkennen grenzen. Groepsvorming is in deze fase heel gebruikelijk. Posities en rollen worden steeds belangrijker, en er ontstaan “bondjes.” Leerlingen gaan op zoek naar gelijkheid, terwijl de hiërarchie zich begint te vormen. Dit kan soms leiden tot buitensluiting. Angst speelt ook een grote rol in deze fase. In deze fase kan pestgedrag ontstaan.

Rol van de docent: directief én ondersteunend tegelijkertijd

• Help de groep door een crisesmoment heen.
• Biedt ruimte aan de verkenning van elkaar, maar wees alert op vervelend gedrag en anticipeer hierop.
• Laat groepjes-vorming niet op zijn beloop.
• Bekrachtig gewenst gedrag.
• Sta ervoor dat niemand wordt buitengesloten of gepest.
• Houdt oog voor de stillere leerlingen.
• Wees steunend.
  .

Fase 3 – Norming; streven naar veiligheid

In deze fase zullen leerlingen de normen en waarden van de school én zichzelf vertalen naar het gedrag. Wanneer leerlingen merken dat ze erbij horen en hun plekje in de klas hebben gevonden, ontstaat een gevoel van veiligheid. Leerlingen durven steeds meer van zichzelf te laten zien. Er heerst enige veiligheid en structuur binnen de klas. In deze fase komen de ongeschreven regels van de groep tot stand. Kennis daarvan en hoe je hieraan te houden, biedt veiligheid. Tegen het einde van deze fase voelen de leerlingen zich meer verbonden met elkaar en wordt de groep als eigen ervaren. De samenwerking zal steeds vlotter verlopen.

Rol van de docent: corrigerend waar nodig

• Geef erkenning.
• Laat leerlingen meedenken.
• Wees authentiek.
• Wees een voorbeeldfunctie.
• Reflecteer en ga na of jouw/school normen ook daadwerkelijk de norm is geworden.
• Blijf het persoonlijk contact stimuleren.